ธรรมาภิบาลกับการสร้างความรับผิดชอบทางสังคม: บทบาทการเสริมสร้างความเข้มแข็งในการป้องกันและปราบปรามการทุจริตของภาครัฐ

บทคัดย่อ
       บทความวิชาการนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อนำเสนอพลวัตของหลักธรรมาภิบาลในสังคมไทย การนำหลัก  ธรรมาภิบาลมาใช้อย่างเป็นรูปธรรมผ่านกฎหมาย และการสร้างความรับผิดชอบทางสังคม ซึ่งเป็นบทบาทในการสร้างความเข้มแข็งเพื่อการป้องกันการทุจริต การศึกษาพบว่า รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยพ.ศ. 2540 ถือเป็นรากฐานหลักของธรรมาภิบาลให้กับสังคมไทย และถูกพัฒนาให้เป็นรูปธรรมผ่านการแก้ไขกฎหมาย โดยเฉพาะระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการสร้างระบบบริหารกิจการบ้านเมืองและสังคมที่ดี พ.ศ. 2542 และในปัจจุบันรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560 ยังได้ให้ความสำคัญในเรื่องของธรรมาภิบาลอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของพลเมืองให้สามารถตรวจสอบการใช้อำนาจของรัฐเพื่อให้เกิดความโปร่งใสในการบริหารประเทศ หนึ่งในองค์ประกอบของหลักธรรมาภิบาลที่สำคัญคือ หลักความผิดชอบที่ต้องคำนึงถึงประเด็นความรับผิดชอบต่าง ๆ อย่างครอบคลุม อาทิ ความรับผิดชอบจากภาระหน้าที่ กฎหมาย ความรับผิดชอบทางวิชาชีพ ความรับผิดชอบทางการเมือง และจิตสำนึกต่อการรับผิดชอบต่อหน้าที่และผลของการกระทำ เพื่อให้เป็นไปตามความคาดหวังของสังคม ธรรมาภิบาลและความรับผิดชอบทางสังคมมีผลกระทบต่อบริบทภาครัฐ เอกชน และประชาสังคมเป็นอย่างมาก อีกทั้งยังมีบทบาทในการป้องกันและปราบปรามการทุจริต ทุกภาคส่วนควรให้ความตระหนักถึงการเปิดเผยข้อมูลที่ตรงไปตรงมา และเปิดโอกาสให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียเข้ามามีบทบาทในการตัดสินใจในกิจกรรมสาธารณะ รวมถึงการให้ความสำคัญกับการบังคับใช้กฎหมายเพื่อสร้างบรรทัดฐานที่ดีของธรรมาภิบาลให้กับสังคม อันนำไปสู่ความเข้มแข็งในการป้องกันปัญหาการทุจริตได้

เอกสารอ้างอิง (References)

ขจิต จิตตเสวี. (2557). ธรรมาภิบาลโลก: หลักการ องค์การ และกระบวนการของโลกาธรรมาภิบาล. สถาบันพระปกเกล้า.

คณะกรรมการด้านการบริหารจัดการที่ดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น. (2559). การส่งเสริมหลักธรรมาภิบาลของการบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี. https://ph.kku.ac.th/thai/images/file/good-governance.pdf

ถวิลวดี บุรีกุล และคณะ. (2545). โครงการศึกษาเพื่อพัฒนาดัชนีผลการพัฒนาระบบบริหารจัดการที่ดี. สถาบันพระปกเกล้า.

          . (2547). จับชีพจรประเทศไทย: ตัวชี้วัดประชาธิปไตยและธรรมาภิบาล. สถาบันพระปกกล้า.

          . (2552). ทศธรรมตัวชี้วัดการบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี. ธรรมดาเพรส.

ทิพวรรณ หล่อสุวรรณรัตน์. (2561). ทฤษฎีองค์การ: มุมมองต่างกระบวนทัศน์. แซทโฟร์ พริ้นติ้ง.

ไทยพับลิก้า. (2567, 30 มกราคม). ดัชนีการรับรู้การทุจริตหรือคอร์รัปชัน 2566. https://thaipublica.org/ 2024/01/corruption-perception-index-2023/

นิยม รัฐอมฤต. (2559). ธรรมาภิบาล. https://shorturl.asia/8g9B4

บุญเกียรติ การะเวกพันธุ์ และคณะ. (ม.ป.ป.). การบริหารงานภาครัฐแนวใหม่. https://shorturl.asia/8v4A7

ปธาน สุวรรณมงคล. (2558). การบริหารงานภาครัฐกับการสร้างธรรมาภิบาล. สถาบันพระปกเกล้า.

ประชาไท. (2552, 1 กันยายน). อาลัย "สมบูรณ์ ศิริประชัย": ธรรมาภิบาลใต้กระแสโลกาภิวัตน์: นัยต่อประเทศไทย. https://prachatai.com/journal/2009/01/19614

ปรัชญา เวสารัชช์. (2551). จริยธรรมสำหรับนักการเมืองและเจ้าหน้าที่รัฐ. วารสารผู้ตรวจการแผ่นดิน, 1(4), 111.

พลอย สืบวิเศษ. (2561). จริยธรรมทางการบริหารงานในภาครัฐ สำหรับนักบริหารในภาครัฐและองค์การไม่แสวงหากำไร. โรงพิมพ์รัตนไตร.

เรืองวิทย์ เกษสุวรรณ. (2553). ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับรัฐประศาสนศาสตร์. บพิธการพิมพ์.

วิรัช วิรัชนิภาวรรณ. (2563). ค่านิยมของเจ้าหน้าที่ของรัฐที่ส่งเสริมการบริหารจัดการยุคดิจิทัล. โฟร์เพซ.

สถาพร วิชัยรัมย. (2563, 12 กันยายน). ธรรมาภิบาลในการบริหารงานภาครัฐ. https://pa.bru.ac.th/2021/09/12/goodgovernance/

สมศักดิ์ สามัคคีธรรม. (2561). ธรรมาภิบาลและความรับผิดชอบทางสังคม. โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

สมศักดิ์ สายศรี และวิจิตรา ศรีสอน. (2564). สภาพปัญหาในการนำหลักธรรมาภิบาลมาใช้ในการปกครองขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น. วารสารการบริหารนิติบุคคลและนวัตกรรมท้องถิ่น, 7(8), 359.

สังศิต พิริยะรังสรรค์, นวลน้อย ตรีรัตน์ และนพนันท์ วรรณเทพสกุล. (2547). คอร์รัปชัน ข้าราชการ นักการเมือง และนักธุรกิจ. สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ.

สำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน. (2544). คู่มือการสร้างระบบบริหารกิจการบ้านเมืองและสังคมที่ดี ตามระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการสร้างระบบบริหารกิจการบ้านเมืองและสังคมที่ดี พ.ศ. 2542. พี.เอ.ลีฟวิ่ง.

สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ. (2552). คู่มือการจัดระดับการกำกับดูแลองค์การภาครัฐตามหลักธรรมาภิบาลของการบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี. พรีเมียร์ โปร.

Al-Jurf, S. (1999). Good Governance & Transparency: Their Impact on Development, Transnational Law and Contemporary Problems, Vol. 9.

Council of Europe. (2008). 12 Principles of Good Governance. https://www.coe.int/en/web/ good-governance/12-principles#{%2225565951%22:[0]}

Department for International Development. (2001). Making Government Work for Poor People: Building State Capacity (Strategic Paper). DFID.

Grindle, M. (2004). Good Enough Governance: Poverty Reduction and Reform in Developing Countries. Governance: An International Journal of Policy, Administration, and Institutions, 17(4).

Koppell, J. (2005). Pathologies of Accountability: ICANN and the Challenge of Multiple Accountabilities Disorder. Public Administration Review, 65(1).

The Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR). (2024, 3 May). About good governance. https://www.ohchr.org/en/good-governance/about-good- governance

Transparency International. (2025). Corruption Perceptions Index 2024. https://www.transparency.org/en/cpi/2024

United Nations Development Programme. (1997). Governance for Sustainable Human Development. UNDP.